Otvorena izložba pregača u zaječarskom muzeju

Religijski komad odeće koji odoleva milenijumima

U Narodnom muzeju „Zaječar“ sinoć je otvorena izložba pregača „Sedam milenijuma trajanja“. Postavku čini deo etnološke zbirke Narodnog muzeja u Požarevcu. Autor izložbe je etnolog Danica Đokić.

Pregače su sastavni deo mnogih nošnji a kod nas su zastupljene i u srpskom i u vlaškom nasleđu narodne kulture. Etnolozi za ovaj deo odeće koriste termin pregače, a u narodu se koristi naziv kecelja, opreg, podnita.

Javljaju se još u Vinčanskom periodu, od pre sedam hiljada godina a predstavljene su i na vinčanskim figurinama. Najupečatljiviji primer je pregača na kličevačkom idolu, rekla je na otvaranju Danica Đokić, autorka izložbe.

„Prvobitne pregače na vinčanskim figurinama imale su magijsko religijsku ulogu, da sakriju donji deo tela gde su reproduktivni organi. Kasnije dobijaju ulogu ukrasa i postaju najdekorativniji deo narodne nošnje. Ovom izložbom hteli smo da prikažemo hronološki razvoj kecelje i njenu funkciju, ali pre svega likovnost, koja je prikazana na njima.“

Na izložbi su prikazane pregače sa resama, pregače tkane u poprečne pruge, jednobojne pregače ukrašene vezom, kao i pregače od industrijskih tkanina.

Pregače sa resama spadaju u najstariji tip pregača. Vremenom, pregača sa resama se gubi. Ranije su se nosile i prednja i zadnja pregača, koje se smatraju pretečom suknji. Vremenom, zadnja gubi funkciju, a danas se može naći u vlaškoj nošnji. Kroz sedam milenijuma trajanja pregača je menjala oblik, ali i funkciju. 

Sa stvaranjem građanske srpske nošnje, pregača poprima funkciju zaštite od prljavštine. Najviše su je nosile domaćice u kuhinji. Tada postaju kecelje.

Najčešći motivi na pregačama u praistoriji su geometrijski i očuvali su se do danas. Kod nas se očivala u tehnici tkanja, pre svega u obliku romba ili krsta. Kasnije se javljaju cvetni motivi.

Izložba „Sedam milenijuma trajanja” etnologa Danice Đokić moći će da se razgleda u Narodnom muzeju „Zaječar“ u narednih mesec dana.